Có những trào lưu như múa quạt, “mèo méo meo”, “cầm 5k đi mua thịt” trở nên vô cùng phổ biến trên TikTok. Tuy nhiên, chúng nổi tiếng không phải vì nội dung sâu sắc, mà thường được mô tả là “nội dung nhảm”. Nội dung nhảm có đủ loại, từ những thứ vô hại đến những thứ gây hại vô kể. Dù thế nào đi nữa, chúng đều thiếu đi tính xây dựng và không mang lại thông điệp tích cực.
Sự phổ biến của những video như vậy làm nhiều người tự hỏi “làm sao mà nổi tiếng dễ dàng thế?”. Chỉ cần tạo ra một cái gì đó “ô dề”, không ý nghĩa, và không mang lại giá trị gì đáng kể thì sẽ thu hút triệu lượt xem? Tuy nhiên, không có người xem thì không có người tạo ra nội dung. Sự mong muốn xem những thứ như vậy thực sự là xuất phát từ những nhu cầu cơ bản của con người. Bài viết này, hãy cùng DC Media tìm hiểu cách đẩy lùi những nội dung độc hại trên TikTok bạn nhé!
Não cần giải trí với những nội dung “dễ xơi”
Do áp lực từ công việc và học tập, não bộ của chúng ta thường phải tiếp nhận một lượng lớn thông tin khó khăn hàng ngày. Điều này tạo ra nhu cầu tìm kiếm một cái gì đó “mua vui”, để giải tỏa căng thẳng và mang lại cảm giác thư giãn.
Trong tình huống này, các nội dung giải trí trên TikTok như video clip nhảy, biến hình, hoặc các đoạn trò chuyện hài hước thường được chúng ta tiếp nhận theo cơ chế “phần thưởng”. Các loại nội dung này kích thích não bộ sản sinh dopamine, một chất dẫn đến cảm giác phấn chấn và hạnh phúc. Để không mất đi phần thưởng này, ta thường vô thức lặp lại hành vi tìm kiếm thông tin giải trí, thậm chí lướt qua các nội dung không có giá trị như “tóp tóp” suốt nhiều giờ.
Ngoài ra, niềm vui còn đến từ những tình tiết bất ngờ và khó đoán trong nội dung giải trí. Theo thuyết phi lý, chúng ta thường cảm thấy hài lòng khi chờ đợi một điều gì đó cảm động nhưng cuối cùng nhận được một kết quả “bất ngờ”, thậm chí là hài hước, chẳng hạn như trong trường hợp câu nói “Đừng sợ xấu vì bạn… xấu thật!”.
Cái gì càng tiêu cực thì não càng thấy “cuốn”
Các cuộc “đấu đá” trên mạng xã hội, nơi mà mọi người chửi bới, khẩu chiến không còn là điều xa lạ nữa. Điều này thường xảy ra và được duy trì một phần là do sự thiên kiến tiêu cực của chúng ta. Thiên kiến này có từ lâu, từ thời tổ tiên khi mà tồn tại trong môi trường nguy hiểm là cần thiết để sinh tồn.
Nghiên cứu vào năm 1998 đã phát hiện rằng, vỏ não – nơi chịu trách nhiệm về cảm xúc và trí nhớ – có phản ứng mạnh mẽ hơn trước các thông tin tiêu cực. Điều này giải thích tại sao chúng ta thường thích “hóng phốt” và nhớ được chúng lâu hơn. Một số người cố ý tận dụng điều này bằng cách tạo ra các nội dung gây sốc, bạo lực, hoặc bới móc nhân vật nổi tiếng để thu hút sự chú ý và “câu view”. Điều này làm tăng lượng truy cập và tương tác trên nền tảng của họ.
Nội dung nhảm nói hộ “tiếng lòng”
Không chỉ là ngẫu nhiên mà mọi người thường nói “Cái gì tốt quá thì không vui”. Theo thuyết phản kháng (reactance theory), chúng ta thường có tâm lý chống đối khi cảm thấy tự do của mình bị đe dọa. Thay vì trực tiếp nổi loạn, chúng ta thường sử dụng những nội dung đi ngược lại với các giá trị xã hội. Một ví dụ rõ ràng nhất là trào lưu “thử thách 6 ngày 6 đêm” đã từng lan tỏa trên TikTok. Những thử thách phản đối như “sếp trừ lương cũng không làm”, “mẹ chửi cũng không dọn”, “rớt môn cũng không học” thực chất là cách thể hiện tâm trạng của nhiều người. Tương tự như một chuyến du lịch, chúng ta thường tìm đến thế giới ảo để trốn tránh khỏi cuộc sống thực tế nhàm chán và áp đặt.
Một ưu điểm khác của những video nhảm là khả năng tạo ra sự gần gũi. Các cảnh quay “bình dân”, không kịch bản, ít chau chuốt tạo ra một cảm giác kết nối mạnh mẽ hơn với người xem. Điều này làm cho người xem cảm thấy như họ đang tham gia vào một trải nghiệm thực tế, gần gũi và thân thiện hơn.
Nội dung nhảm cho cảm giác “hơn người”
Những sự kiện tai tiếng, những khía cạnh yếu kém thường được thể hiện trong các nội dung nhảm thường mang lại cho người xem một cảm giác hả hê đặc biệt. Sự hạnh phúc khi nhìn thấy người khác gặp khó khăn hay tổn thương còn được gọi là schadenfreude. Trên không gian mạng, quyền bình phẩm và phán xét của mọi người thường càng củng cố cảm giác “trên cơ” đó.
Một ví dụ điển hình là trường hợp của Đạt Villa. Anh là một TikToker với hơn 7 triệu người theo dõi, nhưng anh tự mình mô tả là đã từng “ở dưới đáy xã hội”. Nếu bạn ghé thăm kênh TikTok của anh (@datvilla94), bạn sẽ thấy vô số bình luận thiếu tế nhị hoặc những lời chỉ trích đào bới lại những lùm xùm cũ của anh. Không chỉ chú ý đến sự chênh lệch tầng lớp, người xem còn lưu ý đến những khiếm khuyết đạo đức như việc Trang Nemo bán sản phẩm peel da kém chất lượng hay những video nhạy cảm của Thông Soái Ca và các cô gái. Thú vị thay, càng nhận được nhiều lời chỉ trích, họ lại càng trở nên nổi tiếng hơn. Điều này chỉ ra rằng, trong một số trường hợp, sự tai tiếng và nghiêm trọng có thể tạo ra hiệu ứng ngược và thúc đẩy sự phát triển trên mạng xã hội.
Làm gì để đẩy lùi những nội dung độc hại?
Để đẩy lùi những nội dung độc hại trên mạng xã hội, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp:
- “Lấy độc trị độc”: Thay vì chỉ phản đối và chống lại nội dung độc hại, chúng ta có thể sử dụng các yếu tố được yêu thích trong nội dung nhảm để xây dựng nội dung lành mạnh. Tính hài hước, sự bất ngờ và sự gần gũi với đời sống thực tế có thể giúp chúng ta truyền đạt thông điệp tích cực và bổ ích đến nhiều người hơn.
- Thái độ cứng rắn của người xem: Thay vì để thuật toán công nghệ quyết định, người xem có thể có thái độ cứng rắn hơn đối với những nội dung độc hại. Nếu gặp phải nội dung suy đồi, họ nên nhanh chóng lướt qua, hoặc thậm chí báo cáo và chặn ngay tại chỗ.
- Tìm hình thức “ít hại”: Không phải tất cả nội dung nhảm đều có hại. Ví dụ, một số video nhảm nhí như bài hát đếm số của So Y Tiet hay những mẹo đơn giản từ Khaby Lame có thể mang lại tiếng cười và giải trí mà không gây hại. Bên cạnh đó, cảm giác kích thích từ nội dung nhảm cũng có thể tìm thấy qua các hoạt động như vẽ tranh, ca hát, đi dạo, viết nhật ký hoặc xem meme.
Trong cuộc sống trực tuyến ngày nay, việc đẩy lùi những nội dung độc hại trở thành một trách nhiệm cần được chúng ta chia sẻ và thực hiện cùng nhau. Bằng cách áp dụng những biện pháp như “lấy độc trị độc”, thái độ cứng rắn của người xem, và tìm hình thức “ít hại”, chúng ta có thể tạo ra một môi trường trực tuyến lành mạnh và tích cực hơn. Quan trọng nhất, việc chúng ta hành động và tạo ra những thay đổi nhỏ cũng sẽ đóng góp vào việc xây dựng một không gian mạng xã hội an toàn và tích cực cho mọi người.
